गजानन विजय

शेगाव (महाराष्ट्र) मधील थोर संत गजानन महाराज यांची पोथी. हा ग्रंथ महाराष्ट्रात खूप लोकप्रिय आहे. त्याचे भक्तिभावाने पारायण केल्यास इच्छीत मनोरथ पूर्ण होतात असा भक्तांचा विश्वास आहे.


अध्याय १६

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥

जयजयाजी परशुधरा । हे जमदग्नीच्या कुमारा ।

परशुरामा परमेश्वरा । आतां उपेक्षा करूं नको ॥१॥

तूं सहस्त्रार्जुनातें दंडून । केलें द्विजांचें संरक्षण ।

ब्राह्मणांचा अपमान । सहन झाला नाहीं तुला ॥२॥

आतां मात्र डोळे मिटिसी । कां रे देवा ब्राह्मणांविशीं ? ।

काय आहे लागली तुसी । गाढ निद्रा येधवां ॥३॥

म्हणून डोळे मिटूं नका । स्वस्थ ऐसें बसूं नका ।

आणीबाणीचा प्रसंग देखा । आहे हरी सांप्रत ॥४॥

तुझ्या वशिल्यावांचून । अवघीं कृत्यें आहेत शीण ।

आर्यसंस्कृतीचें रक्षण । होणें नाहीं तुझ्याविण ॥५॥

गजाननमाया अघटित । कोण जाणें तिजप्रत ।

महाराजांचा एक भक्त । पुंडलिक नामें मूंडगांवीं ॥६॥

हा शेगांवची करी वारी । समर्थाविषयीं प्रेम भारी ।

हमेश त्यांचें चिंतन करी । एकाग्रशा मनानें ॥७॥

त्याच गांवीं भागाबाई । एक ठाकरीण होती पाही ।

निष्ठा तिची एक्याही । ठिकाणासीं बसत नसे ॥८॥

ती दांभिक होती फार । सदा दंभाचा बाजार ।

भरवून भोंदी नारीनर । हाच धंदा तियेचा ॥९॥

ती बोलली पुंडलिकाला । तुझा जन्म वाया गेला ।

कां कीं तूं नाहीं केला । सद्गुरु तो आपणांतें ॥१०॥

गजाननाच्या वार्‍या करिसीं । सद्गुरु त्याला मानिसी ।

परी त्यानें सांग तुसी । मंत्र कानीं कथिला कां ? ॥११॥

अरे विधीवांचून । गुरु न होत कधीं जाण ।

शेगांवचा गजानन । वेडापिसा साच असे ॥१२॥

तुझा ताप बरा झाला । म्हणून तूं मानिसी त्याला ।

या काकतालीयन्यायाला । बळी पुंडलिका पडूं नको ॥१३॥

' गिन गिन गणातें ' हें भजन । पिशापरी आचरण ।

कोणाचेंही खाई जाण । ऐसा मुळीं भ्रष्ट तो ॥१४॥

म्हणून तुला सांगतें । चाल अंजनगांवातें ।

केजाजीच्या शिष्यातें । आपण दोघे गुरु करूं ॥१५॥

उद्यां त्यांचें कीर्तन । अंजनगांवीं असे जाण ।

तें ऐकावया कारण । उठून जाऊं प्रातःकाळीं ॥१६॥

गुरु असावा महाज्ञानी । चातुर्य-शास्त्र-चिंतामणी ।

गुरु असावा परमगुणी । भक्तिपथातें दावितां ॥१७॥

यांतील लक्षण एकही । गजाननाच्या नसे ठायीं ।

म्हणून वेळ न करी कांहीं । चाल अंजनगांवांतें ॥१८॥

तो भोकरे पुंडलिक । होता मनाचा भाविक ।

भागीच्या भाषणें देख । चित्त त्याचें घोटाळलें ॥१९॥

त्यानें ऐसा विचार केला । उदईक अंजनगांवाला ।

जाऊं कीर्तन ऐकण्याला । पुढचा विचार पुढें करूं ॥२०॥

ऐसा विचार करून । भागीसी बोलला जाण ।

अंजनगांवालागून । चाल येतों तुझ्यासवें ॥२१॥

दोघांचा विचार झाला । पुंडलिक रात्रीं स्वस्थ निजला ।

तों तीन प्रहर रात्रीला । काय घडलें तें ऐका ॥२२॥

पुंडलिकाच्या समोर । एक पुरुष दिगंबर ।

उभा राहिला साचार । थेट समर्थांच्या परी ॥२३॥

पुरुष म्हणे रे पुंडलिका । अंजनगांवासी जातोस कां ? ।

गुरु करायातें निका । त्या भागीच्या सल्ल्यानें ॥२४॥

जातोस तरी जावें त्वरित । त्याचें नांव काशीनाथ ।

तेथें जातां फिटेल भ्रांत । तुझी वेड्या निश्चयें ॥२५॥

कानांत कांहीं बोलला । म्हणून कां तो गुरु झाला ।

लोक कानगोष्टीला । किती तरी करतात ॥२६॥

मग ते एकमेकांचे । काय गुरु होती साचे ।

नादीं दंभाचाराचे । त्वां पुंडलिका पडूं नये ॥२७॥

तूं इकडे करी कान । मंत्र देतों तुजकारण ।

' गण गण ' ऐसें बोलून । महाराज स्तब्ध जहाले ॥२८॥

आणखी काय आहे आस । ती मी आज पुरवीन खास ।

ऐसे ऐकतां पुंडलिकास । आनंद अति जाहला ॥२९॥

पाहूं लागला निरखून । स्वप्नीं त्या पुरुषालागून ।

तों पाहिलें गजानन । शेगांवचे स्वामी पहा ॥३०॥

पुंडलिक म्हणे गुरुराया । पादुका द्या ह्या मला सदया ।

नित्य पूजा करावया । यावीण आणखी आस नसे ॥३१॥

बरें उद्या दोन प्रहर । दिवस येतां साचार ।

पादुकांची पूजा कर । ह्या मी दिधल्या घेई तुला ॥३२॥

पादुका त्या घ्यावयाला । स्वप्नीं पुंडलिक उठून बसला ।

तोंच आली तयाला । साक्षात् जागृति श्रोते हो ॥३३॥

जागा होऊनी सभोंवार । पाहूं लागला साचार ।

तो कोणीच दिसेना अखेर । नाहीं पत्ता पादुकांचा ॥३४॥

उलगडा कांहीं होईना । संशय मनींचा जाईना ।

म्हणे स्वामींच्या भाषणा । बाट न लागला आजवरी ॥३५॥

स्वप्नीं येऊन दर्शन । त्यांनीं दिलें मजकारण ।

कशी भागी ठाकरीण । तेंही स्वप्नीं कथन केलें ॥३६॥

तैसेंच उद्यां दोन प्रहरीं । पादुकांची पूजा करी ।

ऐसें बोलले साक्षात्कारी । त्याचा समजूं काय अर्थ ? ॥३७॥

किंवा नव्या पादुका करून । म्यां करावें पूजन ।

ऐसें त्यांचें आहे मन । हें कांहीं कळेना ॥३८॥

मी पदींच्या मागितल्या । पादुका त्या होत्या भल्या ।

त्याच त्यांनीं मसी दिल्या । मग नव्या घेऊं कशास ? ॥३९॥

ऐसें नाना तर्क करी । पुंडलिक आपल्या अंतरीं ।

तों इतक्यांत आली घरीं । भागी ठाकरीण बोलावण्या ॥४०॥

अंजनगांवीं चाल आतां । मोक्ष गुरू करण्याकरितां ।

दिसूं लागला आहे आतां रस्ता । अरुणोदयाचे प्रकाशें ॥४१॥

पुंडलिक म्हणे भागाबाई । मी कांहीं येत नाहीं ।

मर्जी असल्यास तूंच जाई । अंजनगांवाकारणें ॥४२॥

मीं जो एकदां गुरु केला । श्रीगजानन महाराजाला ।

तो न आतां सोडी भला । हाच माझा निश्चय ॥४३॥

तें ऐकतां भागाबाई । अंजनगांवास गेली पाही ।

आतां मुंडगांवाचें ठाईं । काय झालें तें ऐका ॥४४॥

झ्यामसिंग रजपूत । गेला होता शेगांवांत ।

दर्शन स्वामींचें घेण्याप्रत । दोन दिवस याच्या आधीं ॥४५॥

तो जेव्हां मूंडगावाला । येण्या परत निघाला ।

तईं बाळाभाऊला । ऐसें बोलले महाराज ॥४६॥

या पादुका पुंडलिकासी । द्याया देई याच्यापासी ।

समर्थ आज्ञा होतां ऐसी । तैसेंच केलें बाळानें ॥४७॥

करीं घेऊन पादुका । झ्यामसिंगास बोलला देखा ।

भोकरे जो का पुंडलिका । तुमच्या गांवींचा असे हो ॥४८॥

त्यास ह्या द्या नेऊन । करायासी पूजन ।

तें झ्यामसिंगें ऐकून । पादुका घेतां जहाला ॥४९॥

झ्यामसिंग आला मुंडगांवांत । तों पुंडलिक भेटला वेशींत ।

पुसूं लागला त्याप्रत । कुशलवृत्त समर्थांचें ॥५०॥

प्रसाद मला द्यावयासी । कांहीं दिला का तुम्हांपासी ? ।

हें ऐकतां झ्यामसिंगासी । महदाश्चर्य वाटलें ॥५१॥

सवें घेऊन पुंडलिकाला । झ्यामसिंग घेऊन घरीं गेला ।

खोदून विचारूं लागला । तूं ऐसें कां विचारिलें ? ॥५२॥

पुंडलिकानें स्वप्नाची । गोष्ट त्याला कथिली साची ।

ती ऐकतां झ्यामसिंगाची । भ्रांति नष्ट झाली हो ॥५३॥

लगेच पादुका काढिल्या । पुंडलिकाच्या हातीं दिल्या ।

त्याच अजून आहेत भल्या । मुंडगांवांत त्याच्या घरीं ॥५४॥

दोन प्रहरीं पूजन । पुंडलिकानें केलें जाण ।

मनोभावें करून । त्या प्रसादी पादुकांचें ॥५५॥

पहा श्रोते खरें संत । सांभाळिती आपुलें भक्त ।

आडमार्गानें किंचित्‍ । जाऊं न देती तयांला ॥५६॥

निज भक्ताचे मनोरथ । समर्थ कैसे पुरवितात ।

तें येईल ध्यानांत । या कथेतें ऐकतां ॥५७॥

एक माध्यंदिन ब्राह्मण । कवर राजाराम म्हणून ।

होता धंदा करून । अकोल्यांत सराफीचा ॥५८॥

सोने चांदी भुसार । घेणें देणें साचार ।

मध्यम प्रतीचा सावकार । हा राजाराम कवर असे ॥५९॥

या राजारामाप्रती । महाराजाची होती भक्ती ।

म्हणून त्याची संतती । मानूं लागली समर्था ॥६०॥

या कवराकारण । दोन पुत्र होते जाण ।

गोपाळ त्र्यंबक म्हणून । लव्हांकुशांसारिखे ॥६१॥

कनिष्ठ पुत्र त्र्यंबकाप्रती । भाऊस व्यवहारीं बोलती ।

तो हैद्राबादेप्रती । गेला डाँक्टरी शिकावया ॥६२॥

लहानपणापासून । भाऊस होतें देवध्यान ।

म्हणजे त्र्यंबकालागून । हें येथें विसरूं नका ॥६३॥

कांहीं संकट पडल्यावरी । तो समर्थांचा आठव करी ।

राहून त्या भागानगरीं । मुसा नदीच्या कांठाला ॥६४॥

एवंच भाऊ भक्तिमान । होता लहानपणापासून ।

त्याचें दैवत गजानन । स्वामी शेगांवग्रामींचें ॥६५॥

तो सुटीमाजीं आला घरीं । इच्छा उपजली अंतरीं ।

जाऊनिया शेगांवनगरीं । जेवूं घालावें महाराजा ॥६६॥

पदार्थ त्यांच्या आवडीचे । करोनिया सर्व साचे ।

परी हें कैसें व्हावयाचें ? । हाच विचार पडला कीं ॥६७॥

भाऊ म्हणे गुरुनाथा । काय तरी करूं आतां ।

मरून गेली माझी माता । लहानपणींच दयाळा ॥६८॥

घरीं माझें नाही कोणी । एक बंधूची कामिनी ।

जिचें नांव आहे नानी । स्वभाव तापट तियेचा ॥६९॥

माझ्या आहे ऐसें मनीं । आपण करावी मेजवानी ।

आपुल्या आवडीचे करोनी । पदार्थ सारे गुरुराया ! ॥७०॥

भाकरी ती ज्वारीची । कांदा भाजी आंबाड्याची ।

ऊन पिठलें हिरवी मिर्ची । ऐसें तयार करावें ॥७१॥

हे पदार्थ करण्याला । सांगूं कसा मी भावजईला ? ।

हट्ट एक करण्याला । माता तेंच स्थान असे ॥७२॥

ऐसा विचार करीत । भाऊ राहिला निवांत ।

तों कांहीं कामानिमित्त । नानी आली ते ठायां ॥७३॥

नानी दिराला बोलली । चिंता कशाची लागली ? ।

मुखश्री ती म्लान झाली । तुमची कशानें ये वेळां ? ॥७४॥

भाऊ वदे दीनवाणी । काय तुला सांगूं वहिनी ? ।

माझे जे कां आले मनीं । विचार ते ये वेळां ॥७५॥

पूर्ण सत्तेवांचून । मनोरथ ना होती पूर्ण ।

म्हणून तुला सांगून । काय करणें आहे गें ॥७६॥

नानी म्हणे त्यावर । सांगून पहा एकवार ।

तूं माझा धाकटा दीर । मशीं पडदा ठेवूं नये ॥७७॥

ज्येष्ठ भ्राता पित्यापरी । तत् कांता माय खरी ।

मानिली पाहिजे साजिरी । तें तुम्ही जाणतसा ॥७८॥

तें ऐकून भाऊ हंसला । नानीप्रती बोलता झाला ।

नानी माझ्या मनाला । आज ऐसें वाटतें ॥७९॥

गजाननाच्या आवडीचे । सर्व पदार्थ करून साचे ।

आहेत मला न्यावयाचे । त्यांना द्याया शेगांवीं ॥८०॥

तें तूं जरी करशील । तरी तुलाही लागेल ।

पुण्य आणि होईल । काम माझें त्यायोगें ॥८१॥

तें ऐकतां बोले नानी । दिराप्रती हास्यवदनीं ।

यासाठींच कां हो मनीं । सचिंत तुम्हीं बैसलात ? ॥८२॥

सांगा आहे काय कारणें । मजला स्पष्ट शब्दानें ? ।

कांहीं ना आपुल्या गेहीं उणें । कृपेनें गजाननाच्या ॥८३॥

मग भाऊनें सर्व कांहीं । निवेदन केलें तिला पाही ।

तीही लागली लवलाही । आनंदानें स्वयंपाका ॥८४॥

भाजी चून भाकर । हिरव्या मिरच्या ओंजळभर ।

ठेविल्या आणून समोर । आपुल्या त्या दिराच्या ॥८५॥

भाकरी तीन, कांदे तीन । हरभर्‍याचें चून जाण ।

लोणी ठेविलें माखून । प्रत्येक त्या भाकरीला ॥८६॥

नानी म्हणाली दिराला । जा आतां शेगांवाला ।

वेळ थोडका राहिला । आहे पाहा गाडीस ॥८७॥

ती गाडी चुकल्यावरी । वाया जाईल तयारी ।

भोजनाच्या वेळेवरी । गेलांत तरी उपयोग ॥८८॥

ऐसेम नानीं बोलतां । भाऊ निघाला तत्त्वतां ।

पुसूनियां आपुल्या ताता । येतां झाला स्टेशनासी ॥८९॥

तों गाडी बाराची । निघूनियां गेली साची ।

तेणें चित्तवृत्ति भाऊची । होती झाली शोकाकुल ॥९०॥

अति हिरमोड त्याचा झाला । पाणी आलें लोचनांला ।

म्हणे महाराज कां हो केला । अव्हेर माझा ये कालीं ? ॥९१॥

मी मुळींच हीन दीन । कोठून घडावें मला पुण्य ? ।

आम्हां कावळ्यांकारण । लाभ केवीं मानसाचा ॥९२॥

अक्षम्य ऐसी कोणती । चुकी झाली माझ्या हातीं ।

म्हणून माझी गुरुमूर्ति । गाडी चुकली ये वेळां ? ॥९३॥

हाय हाय हे दुर्दैवा ! । त्वां माझा साधिला दावा ।

माझ्या करीं गुरुसेवा । घडूं न दिली आज तूं ॥९४॥

ही माझी शिदोरी । ऐशीच आज राहिली जरी ।

नाहीं करणार भोजन तरी । सत्य सत्य त्रिवाचा ॥९५॥

गुरुराया कृपारासी । नका उपेक्षूं लेंकरासी ।

ही शिदोरी सेवण्यासी । यावें धांवून सत्वर ॥९६॥

थोर आपुला अधिकार । क्षणांत पहातां केदार ।

मग या या येथवर । कां हो अनमान करितसां ? ॥९७॥

मी न आज्ञा तुम्हां करितों । प्रेमानें हांका मारितों ।

म्हणूनियां हा न होतो । अपमान तुमचा यत्किंचित् ॥९८॥

तीन घंटे अजून । अवकाश गाडीकारण ।

तोंवरी आपुलें भोजन । होईल ऐसें वाटतें ॥९९॥

ऐसा विचार करीत । तेथेंच बैसला उपोषित ।

चतुर्थ प्रहरीं शेगांवांत । आला तिहीच्या गाडीनें ॥१००॥

कवर गेला दर्शना । तईं तो योगीराणा ।

न करितां भोजना । बसला होता आसनीं ॥१॥

नैवेद्याची अतोनात । ताटें होतीं मठांत ।

पक्वान्नांनीं परिप्लुत । तीं वर्णावी कोठवरी ? ॥२॥

कोणाच्या जिलब्या घीवर । कोणाचा तो मोतीचूर ।

कोणाची ती नुसती खीर । श्रीखंड पुर्‍या कोणाच्या ॥३॥

परी त्या नैवेद्याला । समर्थांनीं ना स्पर्श केला ।

वरच्यावरी ताटाला । बाळा आणून ठेवीं पुढें ॥४॥

आणि म्हणे हें करा ग्रहण । गेला एक वाजून ।

आपुलें न झाल्या जेवण । प्रसाद भक्तां मिळतो कसा ? ॥५॥

त्यांची ते वाट पाहती । करण्या आपणां विनंति ।

त्यांची नसे होत छाती । म्हणून मी बोललों ॥६॥

तैं महाराज म्हणती थांब जरा । आग्रह नको करूंस खरा ।

आज भोजन चौथे प्रहरा । माझें होणार आहे रे ॥७॥

मर्जी असल्यास थांबावें । ना तरी खुशाल जेवावें ।

नैवेद्य घेऊनि घरा जावें । पर्वा नाही त्याची मला ॥८॥

ऐसा प्रकार तेथें झाला । तों इतुक्यांत भाऊ आला ।

समर्थ पाहतां आनंदला । भाऊ आपल्या मानसीं ॥९॥

दुरावलेली माय जेवीं । बाळकें दृष्टि पहावी ।

झालें असे पहा तेवीं । भाऊ कवराकारणें ॥११०॥

समर्थासी नमस्कार । केला साष्टांग साचार ।

उभा राहिला जोडोनी कर । वाट पाहत आज्ञेची ॥११॥

त्या भाऊस पाहून । समर्थें केलें हास्यवदन ।

बरेंच दिलेंस आमंत्रण । ही कां वेळ जेवण्याची ? ॥१२॥

तुझ्या भाकेंत गुंतलों । मी उपोषित राहिलों ।

नाहीं अजून जेवलों । आण तुझी शिदोरी ॥१३॥

ऐसें महाराज बोलतां । हर्षलासे कवर चित्ता ।

म्हणे काय करूं गुरुनाथा । गाडी चुकली बाराची ॥१४॥

कवरास म्हणे बाळाभाऊ । आतां नको दुःखित होऊं ।

काय आणलें आहेस पाहूं ? । समर्थासी जेवावया ॥१५॥

ऐसें ऐकतां सत्वरीं । कांदे भाजी भाकरी ।

कवरानें ठेविल्या समोरी । स्वामी गजाननाच्या ॥१६॥

त्यांतील भाकरी दोन । समर्थें केल्या भक्षण ।

एकीची तो प्रसाद म्हणून । अवघ्या भक्तां वांटिली ॥१७॥

तो प्रकार पहातां । आश्चर्य झालें समस्तां ।

कळली स्वामींची योग्यता । खरेच भक्तवत्सल ते ॥१८॥

जेवीं हस्तिनापुरांत । भगवंतानें ठेविला हेत ।

सोडून पक्वानाप्रत । विदुराच्या हुलग्यांवरी ॥१९॥

तैसेंच येथें आज झालें । आमचें पक्वान्न नाहीं रुचलें ।

भाकरीवरी गुंतलें । चित्त कवराच्या स्वामींचें ॥१२०॥

भाऊंनीही घेतला । सनर्थप्रसाद शेगांवला ।

सद्भाव येथें उदेला । तेथें ऐसेंच होणार ॥२१॥

समर्थ बोलले कवरासी । जा आतां अकोल्यासी ।

पास होशील पुढचे वर्षी । तूं डाँक्टरी परीक्षेंत ॥२२॥

भाऊ म्हणे गुरुराया । आपुली असूं द्यावी दया ।

यांविण दुसरें मागावया । मी न आलों ये ठाया ॥२३॥

आपुले हे दिव्य चरण । हेंच माझें धनमान ।

सर्वदा घडो चिंतन । आपल्या दिव्य मूर्तीचें ॥२४॥

ऐसें बोलून अकोल्याला । भाऊ कवर निघून गेला ।

समर्थ आपल्या भक्ताला । नुपेक्षिती कधींही ॥२५॥

शेगांवींचा राहणार । तुकाराम शेगोकार ।

एक होता भाविक नर । कृषिकर्म करीतसे ॥२६॥

घरची गरीबी होती खरी । काम करोनी शेतांतरीं ।

अस्तमानाचे अवसरीं । दर्शना यावें मठांत ॥२७॥

चिलीम द्यावी भरून । घ्यावें पदाचें दर्शन ।

कांहीं वेळ बसून । जावें पुन्हां शेतांतें ॥२८॥

ऐसा नित्यक्रम तयाचा । बहुत दिवस चालला साचा ।

घाला विचित्र दैवाचा । तो न कोणा सोडितसे ॥२९॥

जें जें असेल दैवांत । तें तें श्रोते घडून येत ।

एके दिनीं शेतांत । असतां तुकाराम आपुल्या ॥१३०॥

तों एक आला शिकारी । बंदुक ज्याच्या खांद्यावरी ।

नेम धरून ससे मारी । छरे घालून बंदुकींत ॥३१॥

ती प्रभातीची होती वेळा । सूर्य नुकतां उदयाला ।

तुकाराम होता बसला । आपल्या शेंती शेकत ॥३२॥

तों त्याच्या मागें कुपाटिला । एक होता बसलेला ।

ससा शुभ्र तोचि पडला । शिकार्‍याच्या दृष्टीसी ॥३३॥

त्याची शिकार करण्या भली । शिकार्‍यानें आपुली ।

नेम धरून झाडिली । खांद्यावरील बंदुक ॥३४॥

त्यायोगें ससा मेला । एक छरा लागला ।

त्या तुकाराम माळ्याला । कानामागें अवचित ॥३५॥

छरा मोठा जोरदार । मस्तकीं शिरला अखेर ।

थकले अवघे डाँक्टर । प्रयोग करून त्याचेवरी ॥३६॥

कांहीं केल्या निघेना । छरा तो डाँक्टरांना ।

होऊं लागल्या यातना । तुकारामासी अतिशय ॥३७॥

मस्तक दुखे अहोरात्र । निद्रा न लागे किंचित ।

नवस सायास केले बहुत । परी गुण येईना ॥३८॥

ऐशाही अवस्थेंत । यावें त्यानें मठांत ।

एके दिवशीं तो समर्थांचा एक भक्त । ऐसें बोलला तयाला ॥३९॥

डाँक्टर वैद्य सोडा आतां । साधूचिया सेवेपरता ।

नाहीं उपाय कोणता । उत्तम या जगामध्यें ॥१४०॥

कृपा त्यांची झाल्यास । चुकेल हा तुझा त्रास ।

झाडीत जा आसपास । या मठाच्या नित्य तूं ॥४१॥

तेव्हां सेवा ही घडेल । पुण्य़ तेंही लाधेल ।

कृपा झाल्या होशील । त्रासापासून मोकळा ॥४२॥

मात्र आपुल्या पित्यावरी । दांभिकतेनें हें ना करी ।

शुध्द भाव अंतरीं । सर्वकाळ धरावा ॥४३॥

तें तुकारामासी मानवलें । झाडणें त्यानें सुरूं केलें ।

अवघ्या मठास ठेविलें । स्वच्छ त्यानें आरशापरी ॥४४॥

ऐसीं चौदा वर्षें झालीं । तुकारामाई सेवा भली ।

तईं गोष्ट घडून आली । ऐशा रीतिं श्रोते हो ॥४५॥

झाडतां झाडतां कानांतून । छरा पडला गळून ।

जैसी कांती भोकरांतून । दावितां सुटे आंठोळी ॥४६॥

तैसें साच येथें झालें । छरा पडतां थांबलें ।

दुखावयाचें मस्तक भलें । ऐसा प्रभाव सेवेचा ॥४७॥

ही सेवा झाडण्याची । अखेरपर्यंत केली साची ।

प्रचीतिवीण कवणाची । परमार्थीं न निष्ठा बसे ॥४८॥

ती एकदां बसल्यावर । मग मात्र होते स्थिर ।

संतसेवा महाथोर । हे भाविक जाणती ॥४९॥

स्वस्ति श्रीदासगणूविरचित । हा गजाननविजय नामें ग्रंथ ।

तारक होवो भाविकांप्रत । भवसिंधुमाझारीं ॥१५०॥

शुभं भवतु ॥

श्रीहरिहरार्पणमस्तु ॥

॥ इति षोडशोऽध्यायः समाप्तः ॥