संत तुकडोजी महाराज

सर्व सामान्य लोकांच्या मनावर शिक्षणाचे महत्त्व बिंबवणारा , अस्पृश्यता गाडून टाका असे सांगणारा , स्वच्छतेचे महत्त्व अधोरेखित करणारा , सर्व धर्मांकडं सारख्याच नजरेनं पहा असे सांगणारा, राष्ट्रसंत म्हणजेच संत तुकडोजी महाराज.


भजन ३६ ते ४०

भजन - ३६

चल ऊठ हरी ! तव झोप द्वाड ही आम्हा ! करु ना दे कामाधामा ॥धृ॥

तू निजला रे ! नीजरूप घेवोनी, टेकती असूर निशानी ।

कुणि कोणाला ना पुसती अभिमानी. निती सोडलि ज्यांनी त्यांनी ।

ऋषि गोंधळले मठी मंदिरी रानी. त्रासले कामदेवानी ।

(अंतरा)

मातामरि सुटल्या गावा ।

खंडोबा भैरवबाबा ।

काँलरा प्लेग वाघावा ।

उघड रे हरी ! नेत्र जरा घनश्यामा ! करु ना दे कामा धामा ॥१॥

बघ लोकांची दैना ही अति भारी, अन्नान्नि मरति नरनारी।

दुःखद विघ्ने कोसळताती सारी, जनता ही जर्जर भारी ।

बहु चोरांची दाटी, डाके-मारी, नाटके तमाशे द्वारी ।

(अंतरा)

पेटती अग्निच्या ज्वाला ।

धरणिकंप होतो भू-ला ।

अति पूर नदी-नाल्याला ।

पहा पहा जरा मधुसुदन विश्रामा ! करु ना दे कामा धामा ॥२॥

तव गोधन रे ! असुरांनी कापाचे, तुज नेत्रि कसे हे बघवे ? ।

तव भारतभू पारतंत्र्य गाठावे, शोभते कसे हे बरवे ? ।

(अंतरा)

निंदक भक्ता छळताती ।

कोणि ना कुणाला पुसती ।

ऋतु काळवेळ ना बघती ।

ना सोसवते दुःख सख्या घनश्यामा ! करु ना दे कामा धामा ॥३॥

करि पावन रे ! जीव दशे हे पडले, पाहण्या तुला जे अडले ।

रुप दाखिव रे ! ध्यान जयांचे नडले, तव प्रेम अंतरी जडले ।

योगींद्र मुनी सनकादिक हे आले, दर्शनार्थ उत्सुक झाले ।

(अंतरा)

चल ऊठ येइ सामोरी ।

मिटवि या तमाची थोरी ।

सुखवि ह्या भक्त नरनारी ।

दे तुकड्याला तव पद-पंकज-प्रेमा, करु ना दे कामा धामा ॥४॥

भजन - ३७

असुरासी मानवबाणा, पुरवील आस ही कोणा ! वाटते ? ॥

ज्या दया-मया मुळि काही, उपजली जराशी नाही । क्षणभरी ॥

इतिहास मागचा ऎसा, वाचुनी पहा थोडासा । बंधुनो ! ॥

(अंतरा)

जे दुष्ट, मनाचे भ्रष्ट , राहती स्पष्ट ।

दया ना त्यांना, दया ना त्यांना ।

सोडतील कैचे प्राणा, आपुल्या ? ॥१॥

मानवी बुध्दिचे पाश, होतील क्षणि तरि नाश । खात्रिने ॥

होईल त्रास थोडासा, परि दयार्द्रता गुण साचा । मानवी ॥

क्रोधे जरि मनि जळजळला, तरि सारासारे वळला । शूर तो ॥

(अंतरा)

परि क्रूर, न होई दूर, त्रास दे फार ।

गांजिती नाना, गांजिती नाना ।

पाहती लवविण्या माना, आमुच्या ॥२॥

भस्मासुर जव बल दावी, तव युक्ति प्रभुस शोधावी । लागली ॥

घाबरले शंकर भोळे, पळती त्या रानोमाळे । पाहुनी ॥

मदमत्त हत्तिसम झाला, मरणास्तव बुध्दि त्याला । फावली ॥

(अंतरा)

विष्णुनी, वेष घेउनी, बनुनी मोहिनी ।

गर्वि असुरांना, गर्वि असुरांना ।

जाळिले त्याचि हातांना, लावुनी ॥३॥

हा आजवरीचा खेळ, मग मिळेल कैचा मेळ । आमुचा ? ॥

यासाठी एकचि आहे, सुचतो मज तो सदुपाय । अंतरी ॥

दैवि-शक्ति प्रगट करावी, अभ्यासे हृदयी ल्यावी । आपुल्या ॥

(अंतरा)

मग राम, पुरवि हे काम, देइ आराम ।

भक्त लोकांना, भक्त लोकांना ।

मानवा मिळे जिवदाना, निश्चये ॥४॥

धर्माची इभ्रत जावी, मंदिरे स्मशाने व्हावी । पाहता ॥

अबलासि क्रूर भेटावे, सति-सेव दुजाकरि जावे । पाहता ॥

गाइचे रक्त वघळावे, नेत्रांनी आम्हि बघावे । पाहता ॥

(अंतरा)

हे कसे, शोभते असे ? दुःख मरणसे ।

दया हो प्राणा, दया हो प्राणा ।

का दया तुम्हा यावी ना, बंधुनो ! ॥५॥

या उठा उठा सगळेची, आळवा प्रभू-हृदयासी । गर्जुनी ॥

तो सखा आमुचा आहे, संकष्टी भक्ता राहे । रक्षुनी ॥

'धावुनी ये' ब्रिद हे त्याचे. पाहिजे आर्त जीवांचे । सर्वही ॥

(अंतरा)

मग चक्र, धरी करि शक्र, चिरोनी नक्र ।

पाडि असुरांना, पाडि असुरांना ।

हा त्या देवाचा बाणा, सर्वथा ॥६॥

चाहुल द्या लागू कानी, सांगू त्या प्रभुसि कहाणी । आपुली ॥

अपराधाविण मनुजांना, मारणे शास्त्र हे कोणा । सांगते ? ॥

'आपुले हक्क मिळवावे, न्याये' हे कथिले देवे । अजवरी ॥

(अंतरा)

मग पाश, कसा आम्हास, बनवितो दास ।

प्रभु असताना, प्रभु असताना ?

तुकड्याची वार्ता कानी, घ्या जरा ॥७॥

भजन - ३८

भारत-तरुणांच्या कानी, ऎकवा हाक जोरानी । बंधुनो ! ॥धृ॥

सांगा मम कहाणी त्यांना, चुकवा देशाची दैना । आमुच्या ॥

सोपले तुम्हावर त्यांनी, शिव छत्रपति राजांनी । शेवटी ॥

(अंतरा)

या उठा निर्भये दटा, भूमि चोर्‍हाटा ।

धरा गाठोनि, धरा गाठोनी ।

धरि राहु नका रे ! कोणी बंधुनो ! ॥१॥

रक्त हे देशभक्तीचे, उसळवा वीर-शक्तीचे । आपुल्या ॥

घ्या करा संघ निर्माण, धर्माकरिता द्या प्राण । अर्पुनी ॥

ज्वानीच्या कर्तव्याला, द्या ज्योत चेतवा ज्वाला । धावुनी ॥

(अंतरा)

फडकवा, रंग भगवा, करोनी नवा ।

दिवा लावोनि, दिवा लावोनी ।

या या रे ! पुढती कोणी, तरुण हो ! ॥२॥

'दीनावर हल्ला करणे, हे पाप घोर' थोराने । वर्णिले ॥

'दुष्टासी दंडण देणे, हे पुण्यमयाचे लेणे' । वर्णिले ॥

हे ज्ञान सांगते गीता, मग का ऎसे रे ! भीता ? तरुण हो ! ॥

(अंतरा)

घ्या मनी, उठा जागुनी, प्रभू तो धनी ।

जिवी चिंतोनि, जिवी चिंतोनी ।

तुकड्याची वार्ता कानी । घ्या जरा ॥३॥

भजन - ३९

व्हा पवित्र अपुल्या देही,

याविण मार्ग कुणि नाही । शांतिचा ॥धृ॥

आचरा तसेची लोकी, होउनी मनी निःशंके । सर्वही ॥

स्वच्छता घराची ठेवा, शेजार तसाची करवा । आपुला ॥

कैचणे उकिरडे काढा, मळ होइल हृदयी गाढा । त्यासवे ॥

जा दिशेस दुर गावाच्या, ना बसा जवळ कोणाच्या । खंडरी ॥

(अंतरा)

आपुल्या परीच लोक हे, समजणूक हे,

धरुनि रहा हि, धरुनि रहा ही ॥ याविणा० ॥१॥

पावित्र्य आचरे अंगी, तो भक्त म्हणा सत्‍ संगी। रंगला ॥

तो थोर म्हणा वृत्तीचा, पावित्र्याचि आश्रम ज्याचा । वर्तनी ॥

स्वच्छ खादि अंगी घाली, हाताने कष्टुनि केली । जाणुनी ॥

गायिसी मनोभावाने, पाळितो स्वतः अंगाने । लक्षुनी ॥

(अंतरा)

घरि सडा, पडे धडधडा, बनुनि निर्भिडा,

झाडि मार्गाहि झाडि मार्गाहि,

मज गमे मिळत स्वर्गाही, त्यागुणे ॥२॥

पावित्र्य रूप देवाचे, पावित्र्य अंग दासाचे । सर्वया ॥

तुळसी-वृंदावन दारी, भरि रांगोळी जरदारी । चमजती ॥

घर आजुबाजुनी साफ, ना जरा काटि आणि कुंप । सडविले ॥

अरुणोदय होण्यापूर्वी. कामे आटोपी सर्वी । आपुली ॥

(अंतरा)

धन्य तो, घरधनी भला, दिसतसे मला,

मनी ममताहि, मनी ममताहि,

ज्या मत्सर तिळही नाही, अंतरी ॥३॥

बघताच पहाटे कोणी, आटपली स्नाने ज्यांनी । आपुली ॥

गीतापाठासी बसला, घालितो नमन सूर्याला । दंडसे ॥

धरि पुत्र-पौत्र सर्वांना, शिकवीत आपुला बाणा । बोधुनी ॥

अहो ! करा आचरा ऎसे, तरी भक्त बना देवाचे । निश्चये ॥

(अंतरा)

ना तरी, बोलणे परी, न घरी आचरी,

थोर तो नाहि, थोर तो नाही,

ज्या शुध्द भावना काही, ना वसे ॥४॥

तुकड्याची ऎका वार्ता, हा प्रसंग कानी पडता । आचरा ॥

आचरा नि दुसर्‍या सांगा, सकळ गावि ऎसे वागा । बापहो ! ॥

तरि वाट मिळे शांतीची, खुंटेल रीत भ्रांतीची यामुळे ॥

घ्या कर्म आपुले हाता, व्हा तयार गावाकरिता । आपुल्या ॥

(अंतरा)

सांगुनी, सतत वर्तुनी, प्रेम देउनी,

बना हो ! ग्वाहि, बना हो ! ग्वाही,

तरि देव सुखाला देई, आमुच्या ॥५॥

भजन - ४०

हा खेळ प्रभूच्या घरचा, मिटवाया हात कुणाचा । ये पुढे ? ॥धृ॥

ही निसर्ग बागहि त्याची, तोडाया छाति कुणाची । ये पुढे ? ॥

मोलाविण अग्नि-पाणी, देतो या लोकी कोणी । ये पुढे ? ॥

(अंतरा)

हा नसे, नसे परि दिसे, भास व्यर्थसे,

खेळ मायेचा, जाणता कोणहो याचा ? ये पुढे ॥१॥

स्तंभावीण रचना केली, गवसली बुध्दिची खोली । कोणत्या ? ।

पाण्यावर रचले भूला, साधते काय मनुजाला । कोणत्या ? ॥

रवि-चंद्र-तारका अधर, जडविता आलि का कोर । कोणत्या ? ॥

(अंतरा)

सागरा, ऊत ये पुरा, ऊर्मिसी झरा ।

वाहतो कैचा ? पाहणारा 'साक्षी' याचा । ये पुढे ॥२॥

कोण या-मुळाशी आहे ? हे बघता खाली हाय । जाणते ॥

हा जड-चैतन्य विवाद, जाणती योगि संवाद । जाणते ॥

'एकाच शक्तिची वेली, गुंफलि' ही जाणे बोली । जाणते ॥

(अंतरा)

तो हरी, निराळा दुरी, दिसेना वरी ।

परी सर्वांचा, भेद हा जाणता त्याचा । ये पुढे ॥३॥

एकाच जिवाने केली, परि भिन्न-भिन्नता झाली । लोकि या ॥

कुणि सूर-असूर बनावे, कुणि खावे, कोणि द्यावे । लोकि या ॥

कुणि सुखी दुःखि कुणि भोगी, कुणि राहति जन्मी रोगी । लोकि या ॥

(अंतरा)

ह्या खुणा, जाणि तो म्हणा, खरा शाहणा ।

पुत्र सद्गुरुचा, तुकड्यास प्रेम हा त्याचा । ये पुढे ॥४॥