संत निळोबांचे अभंग

निळोबा महाराजांनी बाराशेच्यावर अभंग लिहीले आहेत. सर्व अभंगांतून त्यांनी विठ्ठल भक्ती गायलेली आहे. निळोबा महाराज विठोबाप्रमाणेच कृष्णाची भक्ती करीत. निळोबारायांनी श्रीकृष्ण चरित्र अतिशय उत्तम प्रकारे रचले आहे.


संत निळोबामहाराजांची गाथा २

२९.

पुढें ऋषीश्वरांची मांदी । बैसली होती सभासंधीं ।

तेही आशिर्वाद शब्दीं । मंत्रघोषीं गर्जिन्नले ॥१॥

मंघळतुर्‍यांचे घोषगजर । दुंदुभी वाजविती सुरवर ।

नंदरायाचें भाग्य थोर । देव वर्णिती निज मुखें ॥२॥

निगम येउनी मूर्तिमंत । श्रीकृष्णाचीं स्तवनें करीत ।

कामधेनुही क्षीरें स्त्रवत । तृप्ति सकळांसी द्यावया ॥३॥

देवगुरु जे बृहस्पति । तेहि आशिर्वादें कृष्णातें स्तविती ।

शुक्राचार्यही प्रज्ञामूर्ति । कृष्णाचे वर्णिती कीर्तिघोष ॥४॥

उमा रमा रेणुका सती । लोपामुद्रा अरुंधती ।

अक्षवाणें घेऊनियां हातीं । आत्मया ओवाळिती श्रीकृष्णा ॥५॥

अनसूया परम पवित्रता । अत्रिदेवाची जे कांता ।

जिचिये उदरीं श्रीअवधूता । दत्तात्रय जन्म महामुनि ॥६॥

निळा म्हणे तेहि येउनी । हरीतें वोसंगा घेउनी ।

आशिर्वादें अमृतवचनीं । गौरविती यशोदे ॥७॥

३०.

ऐसे देव आणि ऋषेश्वर । हर्षे होऊनियां निर्भर ।

नंदयशोदेचें वारंवार । वर्णिती भाग्य निजमुखें ॥१॥

न संपडे जो योगसाधनें । नाना तपें वेदाध्ययनें ।

तो हा सगुणरूपें नारायण । क्रीडा करी याच्या घरीं ॥२॥

यावरी गौळणीही अति सुंदर । कडिये घेउनी शारंगधरा ।

नेती उल्हासें निजमंदिरा । चुंबनें देऊनि खेळविती ॥३॥

म्हणती कृष्णा रामा मेघःशामा । योगी मुनिजन मनोरमा ।

सुलभ झालासी आजि तूं आम्हां । आवडी ऐसा वर्तसी ॥४॥

पूर्वीर्जितें उत्तमें होती । सकृतें त्यांचिया फळनिष्पत्ती ।

मोडोनी आलिया तुझी हे मूर्ती । डोळेभरी अवलोकूं ॥५॥

ऐशिया उत्साहे त्या प्रमदा । नेती खेळविती गोविंदा ।

मग पावोनियां परमानंदा । शयनीं पर्यकीं निजविती ॥६॥

निळा म्हणे सुख विश्रांति । पावल्या ऐशिया सत्संगती ।

पुढती कथा अपूर्व ख्याती । बाळपणींची हरिकीर्ती ॥७॥

३१.

कंसा मनीं भय संचारु । झाला तेणें चितातुरु ।

बैसोनियां करी विचारु । कृष्णवधार्थ प्रयोग ॥१॥

तें एकोनी उत्पात वार्ता । गोकुळींचिया लोकां समस्ता ।

धैर्य नुपजेति म्हणती आतां । जावें पळोनी दूरदेशा ॥२॥

तंव नंद म्हणे ऐका मात । जावोनी वसों दरकुटी आंत ।

सोडूनिया जातां आपुला प्रांत । घरें दारें नुरतील ॥३॥

विचार मानला सकळांसी । गेली पळोनी दरकुटीयेसी ।

गांवीं नाहीं मुंगी माशी । ऐसे ओस पडियेले ॥४॥

उष्णा बारियांचे आघात । साउली न मिळोचि त्या वनांत ।

तंव देखिल्या अकस्मात् । माईक गाडा शंकटासुर ॥५॥

यशोदा देखोनियां ते वेळीं । बाळकृष्ण निजवी गाडियातळीं ।

तंव हा लाघविया वनमाळी । पद घातेंचि उडविला ॥६॥

तेणें तो अक्रंदला । घोषें दणाणिला ।

जाउनी मथुरेमजि पडिला । कंस सन्मुख शतचूर्ण ॥७॥

झाला शोणिताचा सडा । मांस विखुरलें चहूं कडा ।

कंस म्हणेरे शकटहि गाढा । आजि लाविला मृत्युपंथें ॥८॥

निळा म्हणे गौळिये म्हणती । गाडा उडाला कैसिया रिती ।

तळीं होता हा श्रीपती । थोर भाग्यें वांचला ॥९॥

३२.

मग ओंवाळूनियां मृत्तिका । घेतलें उचलूनि यदुनायका ।

यशोदा म्हणे हें बाळका वरूनि अरिष्ट चुकलें ॥१॥

नव्हे शकट तो मायावी दैत्य । आला होता करावया घात ।

कृष्णें ताडिला तो यथार्थ । पूतनेऐसी परी केली ॥२॥

तेणें दिधली आरोळी । न्या हा उठे तो अंतराळीं ।

परी नाहीं भयाची काजळी । सावध वनमाळी सर्व गुणें ॥३॥

ऐसे क्रमिले कांहीं दिवस । तंव रायें पाठविलें लोकांस ।

मग येऊनि गोकुळास । पुनरपि वस्ती राहिले ॥४॥

कृष्ण खेळतां आंगणीं । गडी म्हणती सांरगपाणी ।

हाराळी नूतन हे कापुनी । चारूं वत्सासि आपुलीया ॥५॥

तंव तो तृणावृत दैत्य । हाराळी रूपें होता तेथ ।

इच्छूनियां कृष्ण घात । तंव तो हरीनें ओळखिला ॥६॥

म्हणे पळारे तुह्मी अवघे गडे । येथें दिसत असें हें कुंडें ।

रहा अवघे मागिलीकडे । आपण पुढे संचरला ॥७॥

तेणें देखतांचि श्रीहरी । वदनें काढिलीं तृणांकुरीं ।

शतें सहस्त्र लक्षवरी । रूपें धरूनी ठाकला ॥८॥

भयानकें अती विक्राळें । दाढा दंत दीर्घ शिसाळे ।

आवळुवे चाटीत आवेश बळें । कृष्णा अंगीं झगटला ॥९॥

निळा म्हणे कवळुनि मुष्टी । मुख्य तृणासुराची झोटी ।

उपटूनियां भूमी नेहटीं । शतचूर्ण करूनि सांडिला ॥१०॥

३३.

ऐसा वैरिया मुक्तिदानीं । कृपावंत हा सारंगपाणी ।

कैसें ऐकूनियां श्रवणीं । परम खेद मानिजे ॥१॥

कृष्णाजवळी होतीं मुलें । तिहीं तें आश्‍चर्य देखिलें ।

वडिलां सांगती नवल झालें । कृष्णें मर्दिले अपार दैत्यां ॥२॥

कोट्यावत पसरूनि मुखें । आले कृष्णासन्निध तंव ते ।

तेणें अति लाघवें कवतुकें । भूमिसी आपटूनि मारिलें ॥३॥

त्याचीं शरीरें पर्वताशी । पडिल्या आहेत गांवापाशीं ।

चला दाखवितो तुम्हांसी । म्हणवूनि सकळिकांसी हाकारिलें ॥४॥

तिहीं ते देखोनियां दिठी । भयें कांपती आपुल्या पोटीं ।

म्हणती अतुर्बळी हा जगजेठी । लेकरूं कैसा म्हणावा ॥५॥

नंदहि विस्मयापन्न चित्तीं । म्हणे हे कोठूनि असुर येती ।

याचिया हातें पावोनि शांति । जाताती मुक्तिपदातें ॥६॥

निळा म्हणे गांवींचे लोक । करिती अवघेंचि कौतुक ।

परी कंसा अधिकाधिक क्षतें उमटती दुःखाचीं ॥७॥

३४.

यावरी कोणे एके दिवशीं । कृष्णें घेउनी सौंगडियांशी ।

आला यमुनेचे प्रदेशीं । तंव गाई खिल्लारे देखिलीं ॥१॥

तयामाजी अति चोखडें । वत्स गाईचे ते पाडे ।

त्याचे ऐसें धरूनी रूपडें । वत्सासुर तेथ उभा ॥२॥

कृष्ण म्हणेरे हो गडिही ऐका । एक एक वत्स धरा नेटका ।

मीही धरितों म्हणवूनि तंव कां । धांवला वत्सासूरावरी ॥३॥

तंव तो मायावी असुर । शिंगें पसरूनि पातला समोर ।

मागें करित लत्ताप्रहार । आडवाचि उडे हाणावया ॥४॥

गौळी करिताती हाहाकार । मारिला नंदकुमार ।

अचपळ हा नव्हेचि स्थिर । कासया वत्स धरूं गेला ॥५॥

याचिये वदनीं निघती ज्वाळ । नासापूटींहुनी धूम्रकल्लोळ ।

बरें नव्हे हा पातला काळ । प्राण घ्यावया प्रगटला ॥६॥

निळा म्हणे धरिला कर्णी । मुरगाळूनि पाडिला धरणीं ।

मुष्टीघातेंचि चक्रपाणी । मोक्षपदातें पाठवी त्या ॥७॥

३५.

महा वैरी निर्दाळिला । पैल वत्सासूर निवटिला ।

म्हणती अचोज हा बळिया झाला । नंदरायाचा कुमरु ॥१॥

मात गेली कंसासुरा । ऐकोनि झाला तो घाबरा ।

विचारी आपुलिया कैवारा । न दिसे दुसरा ऐसा बळी ॥२॥

जो तो जाउनी घाताचि पावे । नये परतोनियां जीवें ।

यावरी आतां शरण जावें । कवणिया वीरा महीतळीं ॥३॥

तंव तो उठोनि अघासुर । करी रायसी जोहार ।

म्हणे न व्हावें चिंतातुर । विद्या अपार मजपाशीं ॥४॥

राया तुझिया हितावरी । करीन गोकुळाची बाहरी ।

अवघेचि घालूनियां उदरीं । येईन कृष्णासमवेत ॥५॥

ऐसें तोषवूनियां राया । म्हणे न धरीं आतां भया ।

तैशा रचूनियां माया । करितो संहार सकळांचा ॥६॥

निळा म्हणे गर्वारूढ । यावरी होऊनियां मूढ ।

काळासवें मांडूनियां होड । खेळों पाहे मश्यक ॥७॥

३६.

येरीकडे आनंद गोकुळीं । गोप उठोनि प्रातःकाळीं ।

मिळाले नंदाच्या राउळीं । करिती जागे श्रीकृष्णा ॥१॥

दसवंती म्हणे गोकुळांसी । निद्रित आहे हृषीकेशी ।

पुढें जा घेउनी गोधनासी । जाग झालिया येईल ॥२॥

काल बहुत श्रमला कृष्ण । वत्ससीं करितां संघटण ।

बळें वांचला सांगती जन । केलें मर्दन मग त्याचें ॥३॥

तेव्हां कळला तो असुर । हो‍उनी वत्स झाला क्रूर ।

कृष्णें ताडिती निशाचर एक योजन पडियेला ॥४॥

ऐकोनि म्हणती गोरक्षक । सत्वर पाठवीं यदुनायक ।

आम्ही जाती अवश्यक । पश्चिमे दिशेसी सांगावें ॥५॥

मग ते हांकूनियां खिल्लारें । सवेग चालिले एकाचि भारें ।

चौताळती गोधनें थोरें । आवेशेंसी धांवती ॥६॥

निळा म्हणे नेणती पुढें । अर्धे पसरिलें ते जाभाडें ।

तळीं महीवरी जेवढें । मेघमंडपापर्यंत ॥७॥

३७.

ऐसें वासुनी मुख अमूप । अघासुर पसरलासे सर्प ।

गाई गोवळे आपोआप । जाती वदनामाजी त्याच्या ॥१॥

पुढे चालतां मार्ग न दिसे । अंधःकारीं पडिलें ऐसें ।

मागें फिरावें तंव तो श्वासें । ओढूनि नेतसे पैलीकडे ॥२॥

मग म्हणती येर येरासी । प्रातःकाळींचि झाली निशी ।

गडदे पडिले न दिसे शशी । ग्रह तारांगणें ना भानु ॥३॥

पडिलों दरकुटिमाझारी । किंवा धुई दाटली भारी ।

अथवा मेहुडे आले वरी । कांहींचि दिसे न तर्क ॥४॥

जाभडीं मेळवितां आघासुर । परि मागें राहिला शारंगधर ।

म्हणोनियां तो झाला स्थिर । तयाही सगट गिळावया ॥५॥

तंव दिवस घटिका चारी । आला चढोनियां वरी ।

गाई गोवळे भिन्न अंधारीं । पडिली अघासुरा पोटीं ॥६॥

निळा म्हणे यावरी आतां । जागृत झालिया कृष्णनाथा ।

पुढें कैशी वर्तली कथा । ते परिसावी सात्विकीं ॥७॥

३८.

कृष्ण बळराम उठिले । मुखार्जनें सारिलें ।

तंव दसवंतिया बोले । जेउनी जावें गोधनापाठीं ॥१॥

गाई गोवळ खोळंबले होते । पुढें गेले ते निरुते ।

मग आणूनियां भोजनातें । पुढें ठेविलीं रत्‍नताटें ॥२॥

उभयतां जेऊनियां उठिले । गोपश्रृंगा आणविले ।

विचित्र चोळणे कसिले । काचे वेष्टिले सुरंग ॥३॥

शिरीं मोरपिसा टोप । कर्णी कुंडला तेज अमूप ।

केशर चंदनाचे विलेप । टिळे लल्लाटीं रेखियेले ॥४॥

गुंजाहार घातले कंठीं । खांदीं कांबळीं हातीं वेताटी ।

मोहरी पावा गांजिवा पाठीं । माजि दिव्यान्नें भरियेलीं ॥५॥

दंडीं रुमाल करी कंकणें । पायीं वाहाण शोभलें लेणें ।

ऐसे चालतां अतिसत्राणें । पुढें अघयतें ओळखिलें ॥६॥

एक जाभाडें गगनावरी । दुजें पृथ्वीची ऐसें निर्धारी ।

गाई गोपाळ गेले भीतरीं । निळा म्हणे हें जाणवलें ॥७॥

३९.

मग होणे गिळिले गोप । गाई खिल्लरांचे कळप ।

तरि हा चिरूनियां सांडीन सर्प । घेईन सूड य सकळांचा ॥१॥

कृष्ण शिरतां त्याच्या वदनीं । अघासुरा हर्ष न समाय मेदिनी ।

ह्यणे कार्य साधिलें हा चक्रपाणी । गिळिलियावरी सर्व माझें ॥२॥

ऐसा आनंदला अघ । तंव लाघविया श्रीरंग ।

वाढला पाताळवरी स्वर्ग । नेदी जाभाडी मेळवूं त्या ॥३॥

नुगळवेचि तो उगळूं जातां । पुढेंहि न चलेचि तत्वतां ।

फाडूनि वदन केल्या चळथा । द्विभाग करूनि सांडियेले ॥४॥

तेणें उघड्या पडल्या गाई । गोवळ म्हणती थोर नवाई ।

निमिषामात्रेंचि गेली धुई । पहारे प्रकश पडियेला ॥५॥

कान्हो आतां येईल केव्हां । वृत्तांत तया हा नाहीं ठावा ।

ऐसें स्मरणचि खेवा । देखिला श्रीहरी दृष्टिपुढें ॥६॥

निळा म्हणे सांगती नव । आजीं अंधारिमाजी गाई गोवळ ।

पडिले होते आणि वायो प्रबळ । माघारेंही सरों नेदी ॥७॥

४०.

मग हांसोनियां बोलिजे कृष्णें । बेटे हो तुम्ही अवघेचि शहाणे ।

सर्पें गिळिले होतेती प्राणें । कैसे तरी वांचलेती ॥१॥

बरें झालें होतों मागें । तेणें वांचलेतीरे प्रसंगें ।

पैल पहारे महा भुजंगें । चिरुनी सांडिला त्याच्या फाळी ॥२॥

पहाती तंव भरोनिया दरा । पडिला वाहती शोणिती धारा ।

म्हणती नवल हें शारंगधरा । कैसा चिरूनियां टाकिला ॥३॥

येणेंचि आह्मां गिळिलें होतें । नेणें देखोनी अंधकारातें ।

थोर विस्मय करिती तेथें । म्हणती दाऊं वडिलातें नवल हें ॥४॥

ऐसा अघासुर मर्दिला । कृष्णें पवाडा हा केला ।

गोवळा नाचती विजये झाला । श्रीहरी आला आमुच्या सांगाती ॥५॥

कंसातेंहि विदित झालें । जाउनी वार्तिकीं सांगितलें ।

तेणें चपपक त्याचें गेलें । ह्मणे ओढवलें दुर्मरण ॥६॥

निळा म्हणे इकडे गाई चरतां फांकल्या दिशा दाही ।

वळत्या करूनियां त्या लवलाही । आणिल्या वृंदावनासमीप ॥७॥

४१.

तंव पातला माध्यान्हकाळ । गोवळा भुकेची झाली वेळ ।

मग पाहोनियाम उत्तम स्थळ । सुरतरू शीतळ छायातळीं ॥१॥

तेथें बैसविल्या पंगती । घोंगडी घालुनियां खालती ।

कृष्ण म्हणे गडियांप्रती । शिदोर्‍या एकत्र कालवूं ॥२॥

गोवळ म्हणती बहुत बरें । कृष्णा तुझिया निजकरें ।

होईल अमृतचि तें दुसरें । जेवूं आदरें शेष तुझें ॥३॥

नारदें तें ऐकिलें कानीं । सांगे सत्यलोका जाउनी ।

ब्रह्मयातें म्हणे चक्रपाणी । आजि ब्रह्मरस वांटितो ॥४॥

देवा जाऊनियां तेथें । शेष घ्यावेंजी कृष्णहातें ।

तरी हें पद राहेल निरुतें । नाहीं तरी अल्पायु ॥५॥

कृष्णशेषाचा हा महिमा । सांगतां अति निरुपमा ।

पावोनियां निष्काम कामा । पद अच्युत सुखप्राप्ती ॥६॥

निळा म्हणे नारदवचनीं । ब्रह्मदेव चालिले तेथुनी ।

पाहाती तंव वृंदावनी । गोवळ नाचती चौफेरीं ॥७॥

४२.

मध्यें परमात्मा श्रीहरी । दधिओदन घेऊनि करीं ।

कवळ त्याचिये मुखीं भरी । आणि स्वीकारी आपणही ॥१॥

हें देखोनियां चतुराननें । परम संकोच मानिला मनें ।

मग म्हणे हें संध्यास्नानें । कांहींची न करिती गोंवळ ॥२॥

आम्ही याचें शेष घेणें । तैं ब्रह्मत्वा मुकणें ।

यज्ञीं अग्रपूजेचें आंवतणें । कैंचें येईल मग आम्हां ॥३॥

यातें नाहीं यज्ञाचार । दीक्षा अथवा शिखासूत्र ।

आह्मीं सोवळें निरंतर । करूं उच्चारू वेदाचा ॥४॥

सोंवळें ओवळें नाहीं यांसी । केलें अपोषणे कर्मासी ।

सेवितां याचिया उच्छिष्टासी । होईल प्रत्यवायासी निजमूळ ॥५॥

मग प्रायश्चित्तेंही घेतां । न फिटे विटाळ तत्वतां ।

ऐसें विचारूनियां विधाता । पालटी तत्वतां ब्रह्मपण ॥६॥

निळा म्हणे ज्याचा तया । संदेह बाधी त्या नांव माया ।

मग तो रूप पालटूनियां । झाला गोंवळ वेषधारी ॥७॥

४३.

यज्ञोपवित सांडिलें दुरी । शिखासूत्राची बोहरि ।

करूनियां मोहरी करीं । कांठी कांबळा गांजिवा ॥१॥

उफराटी दडदणी खोवली टिरी । सूक्ष्म शेंडी बोडक्यावरी ।

दृष्टि चोरूनियां माझारी । माजी गोवळांच्या नाचतो ॥२॥

येऊनियां कृष्णाजवळा । मुख पसरीं इच्छूनि कवळा ।

तंव हा दावूनियां आणिका गोवळां । मुखीं भरी स्वानंदें ॥३॥

सर्वांग देखणा श्रीहरी । व्यापक सकळांचें अंतरीं ।

ब्रह्मा पाडियला फेरी । नेदी शितबोटी आतळों ॥४॥

म्हणे ठाकूनियां घेऊं आला । कैसेनि अधिकारी तो झाला ।

नव्हे सोंगादिन मी दादुला । भला कोणाचा सांगाती ॥५॥

मग म्हणे वांकुल्या दावा यासी । न पवे भाग कृत्रिमवेषीं ।

तुह्मी सेवारे सावकाशी । आजिचिया सुखासी पार नाहीं ॥६॥

ऐसे जेविले सतस्त । बह्मा राहिला टोकत ।

निळा म्हणे हा हृद्‌गत । जाणे सकळां अंतरींचें ॥७॥

४४.

ब्रह्मा विचार करी मनीं । ठकडा मोठा हा चक्रपाणी ।

आतां येईल आंचवणीं । तेथें उच्छिष्ट स्वीकारूं ॥१॥

एकचि सीत उदंड याचें । पोट भरणें नाहीं साचें ॥

वचन पूजणें नारदाचें । म्हणोनि विरोळा डोहीं ॥२॥

तंव गोवळासी म्हणे श्रीकृष्ण । आजिचिया जेवणा आंचरण ।

न घेई तो आम्हां सज्जन । जिवलग प्राण निजाचा ॥३॥

गोंवळ म्हणती भलाभला । मनींचाचि हेत जाणितला ।

आजीचिया धणी जो जो धाला । तो तो पावला समाधीसुखा ॥४॥

ऐसें बोलोनियां गोंवळ । बैसले आत्मस्थितीचि निश्चळ ।

तंव ब्रह्मा डोहीं करी तळमळ । कां पां न येतिची आझुनी ॥५॥

मग डोकाउनी बाहेरी पाहे । मागुती जळीं लीन होये ।

म्हणे मी ब्रह्मा आणि विचंवला ठाय । धिग् महत्त्व तें माझें ॥६॥

चोरूनियां वत्सें गोंवळ । नेऊं आडवूं हा गोपाळ ।

सत्ता बळें घेऊनि कवळ । मग ते देऊं याचें या ॥७॥

ऐसें विचारूनियां परमेष्ठी । राहिला निश्चळ कातरदृष्टी ।

म्हणे हेंही जगजेठी । कळलें हृद्गतयाचें ॥८॥

४५.

यावरी म्हणे संवगडियांसी । वत्सें फांकलीरे चौपासीं ।

वळूनी आणा धांवा त्यासी । मग सावकाशीं बैसा सुखें ॥१॥

तंव ते म्हणती हो वनमाळी । आजीचि वळती तुमची पाळी ।

जाऊनियां तूंचि सांभाळीं । आम्ही निष्काम आजिचेनि ॥२॥

तुझिया शेषाची हे नवलाई । देहभाव आम्हां नुरेचि देहीं ।

जाणें येणें कैंचें काईं । राहिलो ठायीं निश्चळपणें ॥३॥

देव म्हणे हे पावले खुणे । गडी माझे झाले शहाणे ।

समाधी सर्वहि गुणें । काय चतुराननें कीजे यांचें ॥४॥

यांचिये संगतीं वत्सें धालीं । ब्रह्मसुखातें पावलीं ।

वियोगवार्ता नेणती भुली । निजस्थिती राहिली स्वरूपींची ॥५॥

ऐसें जाणोनियां श्रीपती । म्हणे मी जातों आजिचे वळती ।

तुम्ही निश्चळ रहा वृत्ती । कोणी सांगाती फांकोंनका ॥६॥

निळा म्हणे सांगोनि ऐसें । मोहरी पावा घेतला हर्षे ।

वादत करितांचि पूर्व दिशे । वत्सेंहि सांडूनि चालिला ॥७॥

४६.

दुरी फांकला हा श्रीहरी । ब्रह्मया जाणवलें अंतरीं ।

मग धांवोनि झडकरी । वत्सें गोवळें उचलिलीं ॥१॥

तें तों होती समाधिस्थ । ब्रह्मा नेतो हे नेणतीचि मात ।

मग ते नेऊनियां समस्त । सत्यलोकीं बैसविलीं ॥२॥

यावरी येऊनियां श्रीरंग । पाहे तंव न दिसे संग ।

भलें झालें म्हणतुसे मग । अवघे आपणाचि हो सरला ॥३॥

ब्रह्मा आडवूं पाहे मज । तरी मी सांडीन त्याची पैज ।

ऐसें म्हणोनियां श्रीराज । वैष्णवी माया विस्तारिली ॥४॥

आपण वत्सें आपण गोवळ । मोहर्‍या पावे घोंगडी सकळ ।

काठ्या पावे पाईतपणें मेळ । झाला ते केवळ एकला एक ॥५॥

लुडे खुडे मुडके कान । गोरे सांवळे राजीव नयन ।

बोलिले तोतिरे म्लान वदन । देदीप्यमान तोही झाला ॥६॥

निळा म्हणे होतें तैसें । हो‍उनी ठेला तेवढेंचि जैसें ।

नव्हती पहिले कोणी ऐसें । ओळखेंचि नेणती अवलोकित ॥७॥

४७.

तैशीच वत्सें जिचीं जैसीं । होतीं हो‍उनी ठेला तैसीं ।

बांडीं खैरीं मोरीं जांबुळसीं । तांबडीं धवळीं कपिलवर्णे ॥१॥

बुजगीं मिसकिणें लातिरीं । एके खाविरीं डिंबरी ।

एके अचपळें काविरीं । झाला श्रीहरी सर्व रूपें ॥२॥

देखतां गाईसी फुटे पान्हा । घरींचिया लोभ उपजे मना ।

ऐशीं स्वरूपें हो‍उनी नाना । खेळे वृंदावना चौपासीं ॥३॥

येउनी ब्रह्मा पाहे डोळां । तंव पहिलिय ऐसाचि सोहळा ।

ध्वजा कुंचे घागरमाळा । तोरणें पताका उभविलीया ॥४॥

शिंग काहाळा मोहर्‍या पावे । गोवळ नाचताती सुहावे ।

वरी धरूनियां चांदिवे । भोंवतीं खिल्लारें वत्सांचीं ॥५॥

ब्रह्मा म्हणे आणिलीं केव्हां । म्यां तों लपविली होतीं एकीसवा ।

जाऊनियां पाहे तंव तो मेळावा । जोथिल तेथें तैसाचि ॥६॥

निळा म्हणे लाविलें पिसें । ब्रह्मया येण्याजाण्याचाचि वळसे ।

मग लज्जित होऊनियां मानसें करीत स्तवनें श्रीहरीचीं ॥७॥

४८.

तंव कृष्णाभोंवते गोवळ । भासती चतुर्मुखचि सकळ ।

करीत वेदघोष कल्लोळ । पदें क्रमें निरुक्तें ॥१॥

ब्रह्मा म्हणे हें नवल झालें । ते तेथिल येथें हे कोठुनि आले ।

चतुर्मुखहि दिसती भले । न कळे महिमान श्रीहरीचें ॥२॥

मग जोडुनियां प्राणीतळ । चरणीं ठेवूं इच्छी निढळ ।

त्राहें त्राहें जी मी केवळ । दास डिंगर कृष्णा तुझा ॥३॥

ऐसा एक संवत्सर । करीत होता नमस्कार ।

म्हणे वत्सें आणि कुमर । आणवाल तरी आणितों ॥४॥

इकडे कृष्ण गोवळेमळीं । आपणसवें आपण धुमाळी ।

खेळत आला पर्वतातळीं । आणि वत्समुखें हुंबरला ॥५॥

चरतां पर्वत मस्तकीं गाई । ऐकोनी हुंकारिल्या ते ठायीं ।

मग उड्या घालूनियां पाही । पाजविती पान्हा वत्सांसी ॥६॥

निळा म्हणे जगत्रयजीवन । वत्सें झाला असे आपण ।

यालागीं स्नेहाचें महिमान । अधिकाधिक गाईपोटीं ॥७॥

४९.

गवळी होते राखणाईत । ते ते म्हणती झाला घात ।

गाई बुजाल्या आकस्मात् । पडणपात त्या झाला ॥१॥

मग ते आले पायवाट । पाहाती गाई तंव सुभटा ।

वत्सें पान्हा घेती घटघटा । पूर लोटले क्षीराचे ॥२॥

नेणों क्षीरसिंधु सोहळा । पाहों आला कृष्णलीला ।

तेणें क्षीराचिया सुकाळा । केलें वत्सां आणि गौळियां ॥३॥

ऐसा झाला संध्याकाळ । तंव पातले गौळणींचे मेळ ।

सांजवणी दुडिया घेऊनि सकळ । करित गायनें सुस्वरें ॥४॥

गौळीं म्हणती पिंजल्या गाई । गोविंद म्हणे दोहाते त्याही ।

आजि दुधासी उणेंचि नाहीं । न पुरती पात्रे तैसिचि क्षीरें ॥५॥

गोवळ आपुलालिये घरीं । रात्रीं वसती सुखशेजारीं ।

दिवसा जाती वनांतरीं । वत्सापाठीं हरिसंगें ॥६॥

निळा म्हणे चतुरानन । आला गोवत्सें घेऊन ।

म्हणे नेणता महिमान । चुकी झाली क्षमा कीजे ॥७॥